Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Aynur Özge, "Alzheimer hastalığı denince çoğumuzun aklına gelen ilk şey, unutkanlık… Ama aslında hastalık, bu belirtiler ortaya çıkmadan yıllar önce sessizce başlıyor. Peki bu hastalık o kadar erken başlıyorsa, biz neden o kadar geç fark ediyoruz?
Ve daha da önemlisi: Alzheimer hastalığını erken teşhis etmek mümkün mü?
Cevap: Evet, artık bu çok daha mümkün.
Üstelik eskisinden çok daha kolay ve erişilebilir yöntemlerle.
Yeni Dönem: Kanda Alzheimer Biyobelirteçleri
Geçmişte Alzheimer tanısı için genellikle beyin görüntüleme (PET taramaları) ya da beyin omurilik sıvısı (belden sıvı alma) gerekiyordu.
Ancak bu yöntemler hem pahalı hem de invaziv (vücuda giriş gerektiren) işlemlerdi.
Şimdi ise bilim insanları, kandan yapılan basit testlerle Alzheimer tanısını koymanın mümkün olduğunu gösteriyor.
Yeni araştırmalar, p-tau217 gibi fosforile tau proteinleri ve β-amiloid 42/40 oranı gibi biyobelirteçlerin, yüksek doğrulukla Alzheimer patolojisini gösterdiğini ortaya koydu.
Bu Ne Demek?
Yani artık basit bir kan örneği ile:
- Alzheimer riski daha belirti başlamadan tespit edilebilecek,
- Erken teşhis ile tedavi şansı artacak,
- Gereksiz ve geciken yönlendirmelerin önüne geçilecek.
Ve en önemlisi:
Bu testler artık sadece ileri düzey merkezlerde değil, aile hekimi düzeyindeki birinci basamak sağlık kurumlarında da uygulanabilecek hale geliyor.
Erken Teşhisin Nesi Bu Kadar Önemli?
- Alzheimer belirtileri başlamadan 10-15 yıl önce beyinde değişimler başlıyor.
- Tedaviye geç başlandığında, geri dönüş çok daha zorlaşıyor.
- ABD’de onaylanan bazı yeni tedaviler (anti-amiloid ilaçlar), yalnızca biyobelirteç pozitif hastalara uygulanabiliyor.
- Yani erken tanı, doğru tedaviye erişimin anahtarı haline geldi.
Bilim Ne Diyor?
Clinical Chemistry dergisinde yayımlanan 2025 tarihli güncel bir makalede, İsveç’te yapılan büyük ölçekli birincil basamak çalışması, kanda bakılan bu yeni testlerin %90’ın üzerinde doğrulukla Alzheimer hastalığını saptayabildiğini gösterdi.
Özellikle hastalık riski olup masum unutkanlıkların sıklaştığı (hafif bilişsel bozukluğu olan) bireylerde, klasik klinik değerlendirmeye göre bu testlerin çok daha doğru teşhis sağladığı belirtildi (klinik değerlendirme doğruluğu %61 iken, biyobelirteç doğruluğu %91).
Peki Herkes Bu Testi Yaptırmalı mı?
Hayır. Testin doğru sonuç verebilmesi için bazı koşullar önemli:
- Hafif unutkanlık veya bilişsel yavaşlama fark eden kişilerde,
- Ailede Alzheimer öyküsü bulunan bireylerde,
- Yaşla birlikte artan beyin sisi, dikkat dağınıklığı, odaklanma zorluğu gibi belirtileri olanlarda…
Bu testlerin uygulanması önerilebilir. Öncesinde mutlaka risk analizi ve nöropsikolojik test değerlendirmesi yapılıp sonrasında gerekli testler uygulanmalıdır. Ancak testin doğru yorumlanabilmesi için mutlaka nöroloji uzmanı desteği gereklidir.
Kısacası: Geleceği Görmek Artık Daha Kolay
Alzheimer’ı sadece unutkanlıkla değil, erken dönemdeki biyolojik değişimlerle tanımaya başlıyoruz.
Ve bu sayede, erken müdahale ile hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak mümkün hale geliyor.
Sevgili okurlar,
Sabırlı bir bekleyiş devri sona eriyor.
Kandan yapılan testlerle, Alzheimer artık daha erken fark edilebiliyor.
Bu testlerin yakın gelecekte aile sağlığı merkezlerine kadar yaygınlaşması umut ediliyor.
Unutmayın: Erken teşhis, geç kalmaktan iyidir.
Sağlıkla ve farkındalıkla kalın.
