DOLAR 0,0000
EURO 0,0000
STERLIN 0,0000
ALTIN 000,00
BİST 00.000
Dr. Osman Sirkeci
Dr. Osman Sirkeci
Giriş Tarihi : 21-04-2020 08:18

KOVİD-19 Krizi Piyasacılığın Maskesini Ücretsize Düşürdü

Bu salgın da bundan önce çok ağır can kayıplarına yol açan diğer salgınlarda olduğu gibi bir süre dünyayı kasıp kavuracak. Prenslerden, yüksek gelir gruplarından, zenginlerden de kayıtlara geçecek kurbanlar alacak. Ama asıl kurbanlarını daha öncekilerde olduğu gibi güvencesiz, savunmasız yoksul halk kitlelerinin arasından seçecek. Bu süreci komplo teorileri veya kapitalizmin sonu gibi yaklaşımlarla ele almak yerine serbest piyasa ekonomisinin tarihsel gelişimini göz önünde bulundurarak yorumlamak daha doğru olacaktır. 

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de kapitalist sistemin kendi karakteristik sürekli krizleri, bunalımları ve iç çelişkileri ile yarattığı milyarlarca yoksul ve açlar kümesi, sistemin kıskacında mahkûm olarak yaşamak istemiyor. Sistemin baskıcı ve engelleyici kuralları, bürokratik kayıt normları içine sıkışmak istemiyor. Adil olmayan bölüşümün yanında serbest üretim, dağıtım ve tedarik sistemi de sağlıklı çalışmıyor. 

Bunun somut örneklerini kriz ve pahalılık şartlarında devletin de seyyar tanzim satışlara başvurmasında görüyoruz. Kapitalist sistem yeryüzünün her tarafında kendi zıtları ile birlikte varoluşunu sürdürüyor. Sonu gelmiş gibi görünse de sistem kendi iç dinamikleriyle, kendi kendine geliştirdiği refleksleri ile kendini tamir ederek, yedek güçlerini devreye sokarak her krizden biraz daha güçlenerek çıkmayı başarıyor ve nihai sonuna doğru yaklaşıyor.

Kovid-19 krizi tüm dünyada piyasa ekonomisini yeniden köklü tartışmalara açtı. Kriz öncesinde 2018’in sonlarından itibaren gündemde olan küresel finans kapital odaklı üretim ve dağıtım sisteminin başarısızlıkları ve sürüklenmeye başladığı durgunluk, işsizlik ve diğer göstergeler alınması gereken acil tedbirlere dair tartışmalar ve küresel ve ulusal ölçekli gerginlikler bugünün habercisiydi. 

Yüksek faiz baskısı,

Kredilerde daralma,

Yükselen enflasyon,

Düşük ücretler,

Artan işsizlik,

Düşen satın alma gücü, 

Azalan tüketim harcamaları

●    Azalan Vergi gelirleri,

●    Kemer sıkmacı ve tasarrufçu mali politikalar,

●    Artış hızı kesilen devlet harcamaları,

●    Azalan Tasarruflar, 

●    Üretken olmayan yatırımlar,

●    Hızla artan borç yükü;


2010 – 2020 Küresel Kapitalizasyon

Yıl

2011

2018

Artış

Artış %

2020

Artış

Artış. %

9 yıllık 

Artış

9 yıllık

Artış %

Şirket Sayısı

46.391

51.695

5.304

11

63.000

11305

19

16.609

36

Değeri Trilyon $

47

77

30

63

93

16

20

46

98

Kaynak: www.world-exchanges.orgwww.oecd.org, data.worldbank.org, www.pwc.com, 14.04.2020. 

son 7-8 yıl boyunca, 2020 covid-19 krizine kadar geçen her yıl toparlanma ve yaşanan yükselişin göstergeleri aşağıdaki tabloda görülmektedir.

2008 krizi sonrası dünyanın 47 trilyon dolarlık toplam borsa değeri ve 46 bin büyük şirketi ile başlayan büyüme süreci 2019 sonu ve 2020 başlarında geçen 10 yılda borsa değerleri yüzde yüze yakın bir artış kaydederek 93 trilyon dolara yükselmiştir. 

Borsalarda işlem gören şirket sayısı ise yüzde 36’lık bir artış ile 63 bine yükselmiştir. işte bu zirveye çıkış piyasa modeli sisteminin kısa dalgalı ve uzun dalgalı krizler kuramı gereğince ÇUŞ (Çok Uluslu Şirketler) yöneticileri başta olmak üzere ulusal ve küresel yönetimleri kaygılandırmış ve yeni arayışlara itmiştir. Medyada Covid-19 krizi günlerinde yansıyan ve 3-5 yıl öncesinden çizilen felaket senaryoları ve sonrasına dair yapılan hazırlıklardan kolaylıkla anlaşılmaktadır.

Piyasa Ekonomisi Krizlerden Besleniyor

Küresel kapitalizm işleyiş kuralları gereğince ne olması gerektiği gibi piyasaya giriş-çıkışın serbestliğini ne de vaat edilen serbest rekabeti mümkün kılabildi. Aksine spekülatif, tekelci kapitalin etkisinde, baskıcılığa ve şiddete mahkûm kendi doğal hukukuna bile uyamayan bir sürekli krizler sistemi olarak varlığını devam ettiriyor. Finans ve bilgi tekelci kapitalizmi, antikapitalist eleştirmenlerin 4. Bunalım dönemi olarak tanımladıkları dönemin hızlı düşüş evresinde bulunuyor. Yaşayan, klasik kriz kuramcısı iktisatçılara göre ise yükselişini tamamlayan 6. Kondratieff Dalga döneminin ikinci evresi olan bunalımlı-düşüş aşamasına geçildiği sert ve ağır kamusal mali kayıplara neden olacak sarsıntılı başlangıç dönemine girilmiş bulunuyor.  

Piyasa Başarısızlıkları

Grafik 1. Piyasa Başarısızlığı

Tek modelli dünyaya eviriliş ile birlikte piyasacı düşünürler, akademisyenler piyasa karşısındaki rakipleri kalmayınca kendi iç sorunlarına yönelme fırsatı buldular. Sistem Marksistlere ihtiyaç hissettirmeyecek kadar ve Marksist jargon kullanılarak ağır eleştirilere tabi tutulmaya başlandığı görülmektedir.

Bu eleştirel yaklaşımlardan birisi de Piyasa başarısızlıkları yaklaşımıdır. Piyasa başarısızlıkları yaklaşımının klasikleşmiş özetini ifade eden Grafik 1.’de yer alan başarısızlık göstergelerinin, aslında piyasa ekonominsin yapısallık kazanmış olan sürekli bunalım ve krizler süreçlerinin de başlıca göstergeleri arasında yer aldığı Kondratieff Grafiği 2.’ye dair açıklamalarda açıkça görülmektedir.

Grafik 1. Piyasa Başarısızlığı

Çin yönetimi sadece 3 aylık bu süreçte 2000 yeni teknolojiden faydalandı. Çin, uzun bir süredir vatandaşlarının davranışlarını 'sosyal güven' başlığı altında sıralayarak büyük bir puanlama

Dr.Osman Sirkeci

Sokak Ekonomisti

Dr. Osman Sirkeci

Dr. Osman Sirkeci

DİĞER YAZILARI KRİZ GÜNLERİ VE ROMAN TOPLUMUNDA YENİ VİZYON
Yol Durumu
E-Bülten Kayıt
ARŞİV ARAMA