DOLAR 0,0000
EURO 0,0000
STERLIN 0,0000
ALTIN 000,00
BİST 00.000
Prof. Dr. Ahmet Özer
Prof. Dr. Ahmet Özer
Giriş Tarihi : 15-09-2022 21:42

SUSKUNLUK SARMALI

Olağandışı koşullarda, yönetimlerin baskısı sonucunda toplumlarda genellikle "suskunluk sarmalı" ile birlikte "tercih çarpıtması" yaşanır ve sonuçta bir "toplumsal felç" durumu meydana gelir.

Bugün tam da böyle bir süreçten geçiyor ülke. Bu üç anahtar kavramı çözümlediğimiz takdirde içinde bulunduğumuz durumu anlamamız, her birinin ne anlama geldiğine ve birbirleri ile olan ilişki ve çelişkilerini yaşadıklarımız bağlamında kavramamız daha mümkün olacaktır.


Suskunluk sarmalı

Suskunluk sarmalı, fikirlerinizin toplumun genelinde kabul görmemesi veya baskı altında olması durumunda, onlardan vazgeçme pahasına susmaktır.

Çünkü sıradan kişi içinde yaşadığı toplumdan dışlanmaktansa, onunla uyum içinde yaşamaya meyleder.

Eğer fikirleri içinde bulunduğu gruptan ya da toplumdan onay görmüyorsa, hatta bu fikirleri açıkladığı taktirde dışlanacağını, baskı göreceğini düşünüyorsa, o zaman bir çeşit kişisel tedbir olarak susar.

Böylece bir fikir sahibi olarak dışlanmaktansa susmayı ve kabuğuna çekilmeyi tercih eder.

Bu durum, o kişiyi zamanla genel geçer görüşe uyum göstermeye, teslimiyetçiliğe kadar götürebilir.

Haksızlıklara artık eskisi gibi ses çıkarmaz, onları görmezden gelmeye başlar, sonunda bu davranışı bir alışkanlığa dönüşür, alışkanlık da zaman içinde kişinin bir nevi karakteri haline gelir.

Sayı çoğalır ve bu giderek bir hastalık gibi topluma sirayet eder, insanlar korktukları için susar ve giderek bir çeşit yabancılaşma yaşanmaya başlar.

Baskı ve ve adaletsizlik karşısında korkudan ötürü meydana gelen bu suskunluk sarmalının yol açtığı yabancılaşmadır ve bu yabancılaşma aslında insani bir trajedidir. 


Tercih çarpıtması

Ancak iş burada bitmez, bir müddet sonra kişi susmakla kalmaz, toplumsal onay alabilmek için, giderek yaygın görüşün yanında saf tutmaya başlar.

İşte burada ikinci anahtar kavram olan "tercih çarpıtması" devreye girer.

Tercih çarpıtması, görüşü ve/veya tercihi öyle olmadığı halde sırf bulunduğu ortamdan dışlanmamak için ve onlardan onay görmek ve hatta onlar gibi görünmek için asıl tercihini saklayıp, baskın tercih yanında yer almak davranışıdır.

Diğer bir deyişle asıl görüşünün hilafına baskın görüşü dillendirme durumu ve davranışıdır. Bir çeşit "sureti haktan görünmek" veya takkiye yapmak da denebilir buna.

Dolaysıyla böyle zamanlarda yapılan kamuoyu araştırmaları gerçeği yansıtmaz, bu çalışmaların standart sapmaları her zamankinin çok çok üstünde gerçekleşir.

(İktidar partisi AKP'nin oylarının gerçeğinden yüksek, siyasal linçle karşı karşıya olan HDP'nin oylarının anketlerde düşük çıkması buna örnek gösterilebilir.) 

Bu bir parti, bir görüş, bir duruş için olduğu gibi bir liderin yanında sıkça gösterilen (dalkavukça) bir davranış ve söylem biçimi olarak da göze çarpar.

Kişi burada ilkelerden ziyade konjonktüre göre tavır alır; böylece suskunluk sarmalı giderek tercih çarpıtmasını boyutlandırır o da sosyolojik olarak toplumsal felce yol açar.

Tutuklamalar, haksız ve uzun yargılamalar, baskılar giderek toplumu felç etmeye başlar.


Toplumsal felç durumu

"Suskunluk sarmalı" ile "tercih çarpıtması"nın fonksiyonel etkileşimi sonucunda toplumsal felç durumu meydana gelir.

Diğer bir deyişle, bu halin toplumu sarması durumunda, toplum haksızlıklara reflekssiz kalır, tepki gösteremez hale gelir.

Toplumsal felç toplumun olan bitene (ne olursa olsun) tepki göstermeme halidir. 

Şöyle ki; insanın bacağı felçli olduğunda nasıl ki hareket edemezse, felçli hale gelmiş bir toplum da tıpkı felçli bir bacak gibi hiçbir olay karşısında tepki göster(e)mez.

Sanki o olay yokmuş ya da hiç meydana gelmemiş gibi davranır. Bu onun için bir çeşit kendini koruma davranışıdır. Bu da egemenin işine yarar, onun işini iyice kolaylaştırır.

Zamanla toplum öyle bir hal alır ki hiçbir baskı, sindirme, zülüm karşısında korkusundan tepki göstermez, hareket etmez, susar, pısar kalır (ya da öyleymiş gibi görünür.)

Bu durumda korkudan susmak bütün toplumu bir kanser gibi sarar, toplumu felç eder. (Otokratik iktidarların istediği de budur zaten.)


Sonuç olarak şöyle özetleyebiliriz; toplumda oluşan suskunluk sarmalı büyüyünce, o da sonunda kişilerde bir çeşit tercih çarpıtmasının oluşmasına yol açar, iş korkuyla hareket etmeye kadar gider, korkuyla hareket edip "Bana değmeyen yılan bin yaşasın" anlayışı toplumu esir alır, böylece neticede bulaşıcı hale gelen korku toplumsal felç durumunu oluşturur.

Oysa asıl gerçek başlangıçta bu değildir; bu dinamiğe dönmek için korkunun panzehiri olan cesur bir liderlik gerekir.

Burada görev muhalefet partileri ve onun öncülerine düşer. 

Einstein, "Dünya yaşamak için tehlikeli bir yerse kötüler yüzünden değil, kötülüğe ses çıkarmayanlar yüzündendir" der.

Yukarıda korkunun yarattığı suskunluk sarmalının bir kanser gibi toplumu nasıl sarıp çürüteceğini ortaya koyduk.

Sadece bu da değil; bu durumu yaratanlar, işi burada bırakmaz, bu olguyu sürekli hale getirmek isterler, bunun için de bir şok gerekir.

 
Şokun sürdürülmesi ve çıkış yolu

Şok

Egemen çoğu zaman bu durumu kalıcılaştırmak ister. Bütün bu durumu ancak "bir şok" kalıcılaştırabilir.

Şok politikası, gerçekten şok edici bir olayın yarattığı şaşkınlık, korku ve çaresizlik duygusunu fırsat bilerek, bunun etkisini canlı tutacak hamleleri art arda devreye sokmaya, sersemleme halini sürekli kılmaya dayanır.

Bu sayede, gücü elinde bulunduranın arzuladığı değişimler dirençle karşılaşmadan gerçekleştirilir.

Darbe girişimi buna örnek olarak verilebilir. Bu kalkışma toplumda bir şok yarattı, ama bu şok iktidar tarafından sürekli kullanılarak kalıcılaştırıldı.

(En son AKP Genel başkanının 'Sokağa çıraksanız sizi FETÖ'deki gibi süpürürüz' sözünü hatırlayın.)

Buradaki benzetmenin garabeti bir yana, sokağa çıkmak hak aramak bir anayasal haktır, devlete düşen de hakkını arayan vatandaşı korumaktır.

Muhalefet bunu demek yerine, "Bizim öyle bir düşüncemiz yok" diyerek aslında korkutulanalar kervanına bilerek ya da bilmeyerek kendini katmış oluyor.

Sosyog F Naomi Klein, bu olguyu "şok kuramı" ile açıklıyor. Bazen şok edici bir şey yoksa algı organizasyonu ile medya kullanılarak böyle bir şey varmış gibi yaratılır ve devam ettirilir. 


Olağanüstü durum

Şok politikası, siyasal ve hukuki alanda uygulandığında genellikle olağanüstü görünüm altında sürdürülür.

Bunun temel niteliklerinden biri, yasama, yürütme ve yargı güçleri arasındaki ayrımın başlangıçta geçici olarak kaldırılması ama bunu kalıcı kılacak yönetim uygulamalarının hayata geçirilmesidir.

Uygulandıktan sonra da yasama yargı ve yürütme aynı elde toplanır. (Bugün ülkenin katı merkeziyetçi bir sistemle yönetiliyor olması buna örnek olarak gösterilebilir.)

Hukuk düzeninde kurmaca bir boşluk yaratılıp zorunluluk hali gerekçe gösterilerek bütün güçlerin yürütme erkinde toplanması sağlanır.

Yaşanan şok etkisi canlı tutulmaya çalışılarak düzen sürdürülmeye çalışılır.


Burada artık korku ve endişe ilkelerin önüne ve yerine geçer. Yaşatılan örneklerle bu iyice pekiştirilir.

"Bana değmeyen yılan bin yaşasın" anlayışı egemen hale gelir. Susmak ya da tercih çarpıtmak hükmünü sürdürür, "Sakın ha, ya bir duyan olursa, ya beni onlardan sanırlarsa" şeklinde büyüyen korku topluma kangrenli bir hücre gibi sarar.

Bu bütün uzuvları/organları/kurumları sarar. İnsanlar korkar. Herkes bu durumda ancak korku temelinde eşittir.

Bu da toplumu iyice felç eder, çürütür. (Kılıçdaroğlu'nun bürokrasiye çağrısı bu manada anlamlıdır.)


Sürü toplumu

Kimse ses çıkaramaz, itiraz edemez hale gelince hâkim görüş egemenliğini sürdürür.

Sonunda toplum sürü haline gelir ama yaşanacak kötü akıbetten kurtulamaz Nazi Almanya'sındaki Papaz Martin Niemöller başına gelen hikâyedeki gibi.

Hitler, İkinci Dünya Savaşı'nda milyonlarca Yahudi'yi ölüm kamplarına göndermeden önce provasını, iktidara geldiği 1933 yılında komünistler, sosyal demokratlar, sendika başkanları, eşcinseller, Yahova Şahitleri üyeleri ve adi suçlular üzerinde yaptı. 

Papaz Niemöller, başına gelenleri şöyle anlatır:

Naziler önce gelip komünistleri götürdüler sesimi çıkarmadım, evet, ben bir komünist değildim. Sosyal demokratları hapsettiklerinde gene sesimi çıkarmadım, çünkü ben bir sosyal demokrat da değildim. Sendikacıları almaya geldiklerinde sustum, nasıl olsa ben bir sendikacı da değildim. Benim için geldiklerinde ise, etrafımda buna karşı çıkabilecek kimseler kalmamıştı…


Çıkış yolu

Bu gayrı insani cendereden nasıl çıkılır?

Soru budur. Cevap; haksızlığa boyun eğmeme bilinci ve cesaretle itiraz etmekten geçer.

Haksızlık karşısında susarak dilsiz bir şeytana dönüşmemek için itiraz etmenin yüceliğini insanlara göstermek gerekir.

Kim gösterecek; elbette halkın öncülüğüne soyunanlar… Bunun için güven veren, samimi ve cesaretli bir liderliğe ihtiyaç vardır.

Bu liderlik korku ile zehirlenmiş iklimi cesaretin oksijeni ile dağıtarak topluma nefes aldırmaya çalışmalıdır. İşte o zaman değişim başlar.


Nitekim herkesin bir düzenden memnun olmama hakkı vardır. Ama bu (memnun olmama) tek başına yetmez.

Bu hak aynı zamanda kötü düzeni değiştirme görevini yükler insana. Çünkü felçli toplum birilerinin işine geldiği için sürdürülmek istenir.

Buna "dur" demek sadece siyasi bir talep değil, aynı zamanda insani ve vicdani bir taleptir.


Sonuç 

Geldiğin noktada ya doğrudan yana itiraz edeceksin; ya boyun eğeceksin.

Boyun eğersen, özgürlük, eşitlik ve adaletten uzaklaşırsın; kendine ve insanlığına yabancılaşırsın.

2500 yıl önce, Platon boşuna, "Her toplum layık olduğu şekliyle yönetilir" dememişti.

Biz içinde bulunduğumuz düzene layık görmüyorsak itiraz hakkımızı kullanmalı, karşı çıkmalıyız. 

Bizim layık olduğumuz düzen, bireyin özgür, toplumun sorumluluklarını yerine getirdiği, devlettin ise demokratik olduğu bir düzendir.

Unutma;

Dünya yaşamak için tehlikeli bir yerse kötüler yüzünden değil, kötülüğe ses çıkarmayanlar yüzündendir.

Prof. Dr. Ahmet Özer

Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir.

Prof. Dr. Ahmet Özer

Prof. Dr. Ahmet Özer

DİĞER YAZILARI Toroslar'da Seçim Nasıl Kazanılır? KATILIMCI, DEMOKRATİK ve GÜÇLÜ YEREL YÖNETİMLER MODELİMİZ SEÇİME GİDERKEN DEMOKRASİ VE HUKUK-1 YENİ SEÇİM YASASININ HEDEFLEDİĞİ NEDİR? İNSAN ve İNSAN HAKLARI HEGEMONYANIN SONU MU? VAKIF KONUŞMASI AYDIN ve SORUMLULUĞU ÜZERİNE DÜŞÜNCELER BİR ANMA, İKİ BÜYÜK BİLİM İNSANI DOĞUMUN MUCİZESİ İLE ÖLÜMÜN İHTİŞAMI ARASINDAKİ İNSANIN SEFALETİ! KILIÇDAROĞLUNUN KÜRT SORUNU SÖYLEMİ VE YARATTIĞI TEPKİLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME 12 EYLÜL TARİHİN GÖĞSÜNDE BİR KARA LEKEDİR Kapitalizmin Aç Gözlülüğü TALAİBAN’IN AFGANİSTAN İSLAM EMİRLİĞİ MUAMMASI, ETKİLERİ VE SONUÇLARI KİNYAS İBRAHİM MİRZOYEV’İN ANISINA İşleyen Süreçler ve Devam Eden Krizlere Sistemik ve Sosyolojik Bir Bakış ÇÖZÜM ve DİYARBAKIR ZİYARETİ...!? Bir Yazar: Yaşar Kemal – 1 Temiz Toplum ve Temiz Siyasete Giden Yolda Siyasi Partilerin Rolü İNSAN DEDİĞİN NEDİR Kİ? ÖZGÜRLÜK ONU SAVUNMA CESARETİNİ GÖSTERENLERİN HAKKIDIR. KORONA ve SONRASI DÜNYANIN HALİNE POLİTİK BİR BAKIŞ YÜZLEŞMEK...! SUSKUNLUK SARMALI İnsanoğlunun Huzur ve Erdem Arayışı: Kiynisizm ve Hedonizm Arasındaki Yol Mutlu Olma Arayışının Sosyo Psikolojik Temelleri ve Freud Gerçeği MUTLU OLMA ARAYIŞININ SOSYO PSİKOLOJİK TEMELLERİ VE FREUD GEREÇEĞİ ACININ ve NEFRETİN KADINLARI...!? SÖZÜN NAMUSUNA VE İNSAN ONURUNA BAĞLI BİR YAZAR: YAŞAR KEMAL DİLİN ÖNEMİ ve DÜNYA ANA DİL GÜNÜ SEVGİ VE GÜN ÜZERİNE Yeni Anayasa Nasıl Yapılmalı ve Neler İçermeli? İKTİDARIN REFORM SÖYLEMİ...! 2020’DEN 2021’E DEVREDEN DÖRT KRİZ YENİ YIL Mİ, DEDİNİZ..!? EKRAN TACİZİ...! TARİHSEL VE KÜLTÜREL BİR VARLIK OLARAK İNSAN BİLİM VE BEYİN GÖÇÜ SORU SORMANIN MAHARETİ PİŞO MIHEME İKTİDAR NASIL DEĞİŞECEK, MUHALEFET NE YAPACAK? BİR ÖMRÜN İKİ HİKAYESİ AŞI MUAMMAYA DÖNMESİN...! ÖĞRTEMEN CHP Genel Sekreteri, Sayın SELİN SAYEK BÖKE’nin MESİAD’daki TOPLANTISINDAN NOTLAR CHP GENEL SEKRTERERİ SELİN SAYEK BÖKE İLE TOPLANTI HANGİ CUMHURİYET? PAŞA VE DÖRT KARISI HAYVANDAN TANRIYA! TEKNOLOJİNİN YAPTIKLARI AÇISINDAN İNSAN !-8 İNSANIN MACERASINA DAİR- 7 Başkan Seçer 'le Bir Saat İnsana Dair Düşünceler 1-) HAYATTAN DERSLER...! YAŞAMIN SIRRI YAŞAM(AK) NEDİR? -1- ÖLÜM VE ÖLÜMSÜZLÜK! BABALAR VE OĞULLAR (Sizin Hiç Babanız Öldü mü?) ANNELER GÜNÜN ESBABI MÜCİBESİ...! DOĞA VE ÇEVRE İLE YÜZLEŞMEK KENDİMİZLE YÜZLEŞMEK-3- KENDİMİZLE YÜZLEŞMEK -2 (VE MAKYAVELİZM’İN BİZİ GETİRDİĞİ YER) KENDİMİZLE YÜZLEŞMEK..! -1- YÜZLEŞME...! ÇAĞRI.! NORMALLEŞME NE ZAMAN BAŞLAYACAK-2-
Yol Durumu
E-Bülten Kayıt
ARŞİV ARAMA