Balasagun'lu Yususf Has Hacip'in Karahanlı Türkçesiyle yazdığı Kutatgu Bilig'in adını ve içeriğinin bir siyasetname olduğunu ezbere biliriz. Ama kaçımız neymiş şu Kutatgu Bilig dedik, okuduk?
Yorumsuz olarak size Yusuf Has Hacip'ten birkaç beyit sunacağım size bugün.
Yazının başlığı, bu kitabın ana fikri gibidir: "Törü birle tüzse ili bunun // Bey, ilini yasa yoluyla düzen altında bulundurur."
1. İki neng turur ilke bağı bek
Biri saklık ol bir törü il kökü
Bir ülkenin bağı/kilidi iki şeyden ibarettir
Biri önlem, biri yasa bunlardır temel olan
2.İki neng bile ilçi beglik buzar Bey iki şeyle kendi beyliğini bozar
Kirür eğri yokla könidin azar Eğri yola girer, adaletten şaşar
3.Biri küç birisi usallık kılur Bunlardan biri zulüm biri ihmalkarlıktır
Bu iki bile beg ilin artarur Bu ikisi ile bey ülkesini harap eder
4.Bu küçkey kişi kendü beglik yimez Zalim adam beyliğe sahip olamaz
Bu küçkey küçini budun kötrümez Zalme halk uzun müddet dayanamaz
5.Negü tir eşitgil bilgig sözün Bilgi neyi söyler işit:
Yiyümedi küçkey ilin kiç uzun Zalim ülkesine uzun süre hükmedemez
6.Köyer ot turur küç yagusa küyer Zulüm yanan ateştir, yaklaşanı yakar
Törü suv turur aksa nimet öner Kanun sudur, akarsa nimet yetişir.
7.İl artar törü birle itlür ajun Kanun ile ülke genişler, dünya düzene girer
İl eksür bu küç birle buzlur ajun Zulüm ile ülke eksilir, dünya bozulur
8.Köngül tüzse begler yorılsa törü Beyler gönüllerini tarafsız tutar, yasaya uyarsa
Bu beglig buzulmaz turur kiç örü Beylik bozulmaz, uzun süre ayakta durur
Kutatgu Bilig'in MS 1070 yılında Karahanlı hükümdarı Ulu Kara Buğra Han'a sunulduğundan yola çıkarsak bizim törümüzün değişmediğini görüyoruz: Yasalara uymak, adaletten şaşmamak.
İlginçtir, Yusuf Has Hacip, çağdaş bir liberal ekonomist gibi düşünüyor: "Kanun sudur, akarsa nimet yetişir" diyor.
Bugünlerde siyaset bilimcilerin ve ekonomistlerin, ekonominin adalet ve özgürlüklerle ilgisini kurmaya çalışmaları boşuna değil demek ki.
Ahmet Ümit Aloğlu