(Osmanlı’dan Kalan Bir İbret Belgesi)
Osmanlı tarihinde, 1867’de, Mustafa Fazı Paşa’nın (1) Padişah Abdülaziz’e yazdığı
yazdığı kabul edilegelmiş bir mektup vardır. Bu mektup, daha sonra, Yeni Osmanlılar Derneği tarafından, derneğin programıymış gibi algılanacak biçimde yayınlanmıştır. (1910)
Böyle bir mektubu bugün bir aydın, asrın liderine gönderse sanırım başı beladan kurtulamaz.
Mektup uzun, ben içeriğinin konumuza değin bölümünü birkaç maddede toparlayacağım:
*Her gelişmenin, her ilerlemenin temelinde özgürlükler vardır.
*Özgür bir kamuoyu, memurların keyfi davranışlarını denetler, hata yalarını engeller.
*Özgürlüğün olmadığı toplumlarda reformlar gerçekleşemez.
*Özgürlüğün olmaması, Avrupa ülkelerinin, Osmanlı devletinin işlerine karışmasını teşvik eder.
*Özgürlük, padişahın bağımsızlığına halel getirmediği gibi halkı din ve geleneklerden uzaklaştırmaz.
*Din, insanların manevi yönünü ilgilendirir. Bir ülkenin yasalarını din kuralları ve kurumları belirlemez.
*Dinin, dünya işlerine karıştırılması, onun halka karşı kullanılması olanaklarını artırır.
*Her ülke için meşru devlet şekli, anayasalı bir devlet düzenidir.
* Adaletin ilkeleri makama, kişilere göre değişmez.
*Zulüm ve istibdat karşısında tek çıkar yol, sorumluluğu ve eylemleri denetlenebilen bir yönetim kurulmasıdır.(2)
Bu mektubun padişaha sunulan nüshasının ekinde, Mustafa Fazıl Paşa ve arkadaşlarının hazırladıkları bir anayasa taslağı vardır.
Ne dersiniz, tarih tekerrür mü ediyor? Günümüzde öyle derinden değil, şöyle yüzeyden bir göz atacak olsak 2002’ye değil, 1870’li yıllara döndüğümüzü görürüz.
Bugün hangi aydınımız imkân bulsa -bulamaz ya- iktidarımıza bir mektup yazsa bu mektupta belirtilenleri istemez sorumlularımızdan?
Ümit Aloğlu, 17 Kasım 2024, Kuzucubelen
-------------------------------------------------------------------------------------------
(1) Mustafa Fazı Paşa: Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın torunu, İbrahim Paşanın oğludur. Osmanlı Devleti'nde Maliye Nazırlığı, Maarif Nazırlığı yapmış bir devlet adamıdır.
(2) Tevfik Çavdar , Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, İstanbul, 2008, s.33 ve devamı…